شناخت بیشتر مخاطب با ابزار روند زندگی 

در پست فرآیند دقیق طراحی پرسونا به این موضوع اشاره کردیم که روش‌های زیاد و متنوعی برای تحقیق کاربر (user research ) در کنار پرسشنامه و مصاحبه وجود دارد که می‌توانیم از آن‌ها برای شناخت بیشتر مخاطب نیز استفاده کرده و جواب بخشی ازسوال‌هایمان را پیدا کنیم. قول این را هم داده بودیم که برخی از آن‌ها را با هم مرور و بررسی کنیم. در این پست می‌خواهیم ابزاری به نام یک روز در زندگی یا روند Day-in-the-life را با هم بررسی کنیم. این ابزار را معرفی کرده و ببینیم چه زمانی و برای به‌دست آوردن چه اطلاعاتی می‌توانیم از آن استفاده کنیم.

قرار نیست این روش‌ها جایگزین پرسشنامه یا مصاحبه شوند، بلکه به‌نوعی می‌توانند به سایر روش‌های تحقیق بعد داده و دید متفاوتی از مخاطب به ما بدهند. مثلا ممکن است در پرسشنامه مخاطب اعلام کند صبح زود مسافرت می‌رود، اما اینکه صبحانه را در خانه می‌خورد یا در مسیر، قبل از خرید می‌خورد یا بعد از خرید، وسایل صبحانه را همراه می‌برد یا در مسیر می‌خرد و جزئیات بیشتر را نمی‌توانیم در پرسشنامه بپرسیم. احتمالا این روش و سایر روش‌های مشابه می‌توانند در ان مورد به ما کمک کنند.

این ابزار چه جنس اطلاعات و چه دیدی از مخاطب به ما می‌دهد؟
Day-in-the-life یک ابزار کاغذی ساده است که می‌تواند جزییات یک موضوعی را که از نگاه کاربر مهم و قابل توجه است، مشخص کند. سادگی این روش کمک می‌کند تا افراد بتوانند از نگاه بالاتری به مسائل نگاه کنند وهم‌چنین بتوانند یک روز خود را در قالب یک فرآیند پیوسته ببینند. به کمک این ابزار آن‌ها می‌توانند وقایع خاص و برجسته یک روز( از زاویه خودشان) را خیلی سریع بیرون بکشند و تعریف کنند. ساختار این ابزار به نحوی طراحی شده تا افراد بتوانند روی تصویر کلی (big picture) متمرکز بمانند.

اگر به‌طور مستقیم از افراد بپرسیم که یک روز خود را توضیح دهند معمولا این کار برایشان خیلی سخت است چون عموما چیزی نیست که زیاد به آن فکر کرده باشند. اگر بدون این ابزار کمکی از آن‌ها بخواهیم که یک روز خود را توصیف کنند، احتمالا یک لیست بلند بالایی از وقایع و توضیحات طولانی‌ دریافت خواهیم کرد که احتمالا ارتباطی به اطلاعاتی که درجستجوی آن بوده‌ایم ندارد. اما زمانی که این توصیف را با این ابزار کمکی همراه می‌کنیم هم طول و تفضیل داستان را مدیریت کرده‌ایم و هم به صورت ناخودآگاه تمرکز آن‌ها را به سمت مواردی میبریم که برای ما مهم است.

این سبک ابزارها مخاطبان را به شیوه‌های مختلفی درگیر می‌کنند تا ارزش‌های فردی، ترس‌ها، اهداف، انگیزه‌ها و اطلاعات گره خورده با هیجانات و احساسات را مشخص کنند. این اطلاعات در زمانی که به دنبال نتیجه‌گیری‌های واقع‌بینانه از پرسونا هستیم بسیار ارزشمند بوده و به شناخت بیشتر مخاطب کمک زیادی می‌کنند و هم‌چنین در ایجاد همدلی با آن‌ها تاثیر بسیار زیادی دارند.

[ihc-hide-content ihc_mb_type=”show” ihc_mb_who=”3,4,5,6″ ihc_mb_template=”3″ ]

یک نکته‌ای هم که شاید خوب باشد به آن توجه کنیم این است که این ابزارها عموما ابزارهای مکمل پرسشنامه یا مصاحبه هستند. دلیل آن هم این است که روی یک بخش به خصوصی از اطلاعات تمرکز می‌کنند که البته همین نکته از نقاط قوت آن‌ها به ویژه در تحقیقات کیفی و شناخت دلیل‌ها و چرایی‌هاست و به همین دلیل می‌توانند ما را در شناخت عمیق کاربر هدایت کنند اما باید حواسمان باشد که برای به دست آوردن اطلاعات گسترده‌تر بهتر است از روش‌های دیگر هم به موازات استفاده کنیم.

این ابزار چگونه است؟
این ابزار شامل دو دسته وسایل است که همگی به سادگی با چندین کاغذ و ماژیک و خودکار درست می‌شوند:
۱) یک صفحه (کاغذ) بزرگ که یک خط زمانی (time line) روی آن ترسیم شده است. این خط نشان‌دهنده روز آن‌هاست که می‌تواند به صورت خطی باشد یا به صورت دورانی. می‌توانید به سلیقه خودتان و با تصاویر ساده‌ای که در شهر اسکچ‌نوت تمرین کرده‌ایم المان‌هایی از روز و شب یا ساعت‌های مختلف روز را هم به عنوان راهنما برای آن بکشید.

۲) در قسمت دوم یک سری کارت‌ها یا استیکرهای کاغذی از تصاویر، کلمات و کاغذهای رنگی بدون هیچ نوشته و تصویر که همگی برای به تصویر کشیدن اتفاقات روزانه استفاده می‌شوند. اتفاقاتی مثل خوابیدن، بیدارشدن، خوردن، دوش گرفتن، تلویزیون دیدن، کتاب خواندن، راه رفتن، صحبت کردن و… به همراه چند ماژیک و خودکار

این وسایل به همراه دستورالعمل استفاده از آن، به کسانی که در این جلسه شرکت کرده‌اند داده می‌شود.

دستورالعمل استفاده از ابزار Day-in-the-life :
روایت زیر را برای شرکت‌کنندگان تعریف کنید:
به اتفاقاتی که در یک روز عادی انجام می‌دهید و جاهایی که می‌روید فکر کنید.( این روز می‌تواند بسته به هدف شما مشخص شود که یک روز تعطیل است یا روز غیرتعطیل یا هر دو ) هم‌زمان به آن‌ها بگویید که این خط ، خط زمانی کل روز شماست از ابتدا تا پایان روز. ممکن است بخواهند در هرکجای این تایم‌لاین یک المانی ایجاد کنند مثلا به عنوان این که در کجای این تایم لاین از خواب بلند شده اند و…
حالا به آن‌ها می‌گوییم که به شکل‌ها و تصاویر آماده نگاه کنند و هر کدام از آن‌ها که احساس می‌کنند در تایم لاین آن روزشان بوده اضافه کنند و به برگه بچسبانند. (لزومی ندارد از همه تصاویر و عکس‌ها استفاده کنند) هم‌چنین می‌توانند با خودکار یا ماژیک چیز دیگری که می‌خواهند بین این کاغذها به تایم لاین‌شان اضافه کنند را بکشند یا بنویسند.

در نهایت ما افرادی داریم با یک سری تایم‌لاین‌های پر شده از روزشان. حالا از آن‌ها می‌خواهیم تا آن را برایمان توضیح دهند و به ما بگویند روزشان را چگونه گذرانده‌اند و نکاتی که در آن روز مدنظرمان هست را ثبت کنیم.

بهتر است که از ابزار Day-in-the-life به صورت فردی استفاده شود تا هر کس هر آن چه در ذهن خود دارد را به تصویر بکشد اما این بدین معنا نیست که نمی‌توان از آن به صورت گروهی هم استفاده کرد. در مواردی که لازم است می‌توانیم از یک تیم بخواهیم تا با هم همفکری کرده و آن را کامل کنند.
این ابزار ساده را می‌توانید خودتان با کاغذهای رنگی درست کنید… (تمرین‌های شهر اسکچ‌نوت هم‌ می‌تواند کمک‌کننده باشد) در هر موضوعی آیکن‌ها و تصاویر را خودتان باید مشخص کنید و برای این کار بهتر است خودتان یک بار سناریویی که از مخاطبین می‌خواهید بپرسید را مرور کنید و براساس رفتارها و کارهایی که ممکن است رخ دهد آن‌ها را مشخص کنید. اگر یک موضوع برای شما اهمیت بیش‌تری دارد بهتر است حتما برای آن المان یا تصویری در نظر بگیرید.

یک مثال را با هم بررسی می‌کنیم تا کاربرد این روش را بهتر متوجه شویم :
تصور کنید در پروژه‌ای می‌خواهیم رفتار مسافرین مختلف در زمان حضور به فرودگاه را بررسی کنیم.

وقتی یک مسافر به فرودگاه می رسد چه کارهایی و با چه ترتیبی انجام می دهد
با اسنپ به فرودگاه رفته است؟ خودرو شخصی؟ یا تاکسی فرودگاه؟
(میتوان با آیکن هایی مشخص کرد)
در چه بازه زمانی برای پاسپورت چک می رود؟ (علامت پاسپورت چک)
عوارض خروج از کشور را در فرودگاه پرداخت میکند یا اینرتنتی پرداخت کرده است؟ (علامت پرداخت عوارض)
چند چمدان همراه دارد؟
از کافی شاپ یا رستوران فرودگاه استفاده میکند یا نه؟ در چه زمانی این کار را انجام می‌دهد؟
با موبایل کار بازی میکند یا نه؟
از اینتنرت وایفای فرودگاه استفاده میکند یا نه؟
قبل از پرواز کتاب میخواند یا نه؟
از لپ تاپ استفاده میکند یا نه؟
و هر کدام از کارهای بالا را در چه زمانی از زمان انتظار استفاده می‌کند؟
از صندلی ماساژ یا صندلی استراحت استفاده میکند یا نه؟
در چه مراحی از WC استفاده میکند؟
چمدان را بسته بندی میکند یا نه؟
به چه ترتیبی هرکدام از موارد بالا را انجام میدهد؟

و…

مثال دو برای سنجش بخشی از رفتار سفر افراد در شروع سفر:

در چه زمان هایی برای استراحت نگه می دارد؟
خرید خود را در کدام قسمت سفر انجام می دهد؟
ویلا شخصی یا اجاره ویلا ؟
در راه غذا میخورد؟
غذای خونگی یا بین راهی؟
چه ساعتی حرکت میکند؟
چند بار در مسیر و چه زمان هایی توقف میکند؟
وقتی رسید شروع به گردش میکند یا خواب یا استراحت؟
برای غذاهای دیگر شهرگردی میکند یا همان جا غذا میخورد؟
و …

Liz Sanders, SonicRim یکی از فعالان طراحی مشارکتی و از اساتید برجسته دانشگاه در زمینه مخاطب‌شناسی می‌گوید: ابزار یک روز در زندگی کمک می‌کند تا اطلاعاتی پایه‌ای از شخصیت پرسونا در زندگی روزمره که برایمان مهم است مشخص شود. او هم‌چنین می‌گوید این ابزار، ابزار خوبی است برای این که افراد در فکر کردن به تجربه فعلی‌شان غرق شوند و یکی از بهترین ابزارهاست برای این که در ابتدای مصاحبه، گروه کانونی (Focus group) و مشاهده (Observation) استفاده شود و کمک زیادی میکند تا بتوان تجربه آینده کاربران را از یک محصول یا رویداد خاص طراحی کرد.

پی‌نوشت ۱:
روش ابزار روند زندگی به عنوان یک روش کمکی در فرآیند شناخت بیشتر مخاطب توضیح داده شد. اما به عنوان یک روش مستقل برای فهم نگاه کاربر از یک اتفاق یا یک محصول خاص هم قابل الهام‌گیری است و می‌توانیم با کمک همچین روشی برای تحقیقات تجربه کاربری هم استفاده کنیم. مثلا زمانی که می‌خواهیم بدانیم افراد از یک اپلیکیشن در چه زمان‌هایی از روز و در چه شرایطی استفاده می‌کنند می‌توانیم از این ابزار کمک بگیریم.

پی‌نوشت ۲:
برای ایجاد تصاویر این ابزار می‌توانیم از المان‌هایی که در دیکشنری تصویری اسکچ‌نوت قرار بود ایجاد کنیم استفاده کنیم و یکی دیگر از کاربردهای اسکچ‌نوت را از نزدیک لمس کنیم.

پی‌نوشت ۳:
از کاغذهای رنگی و خودکارهای رنگی و کلا از رنگ دراین تمرین استفاده می‌کنیم تا به باز شدن ذهن افراد و فعال کردن هم‌زمان دو نیمکره مغز آن‌ها کمک کنیم. این موضوع تاثیر ناخودآگاه دارد به علاوه این که فرآیند را کمی جذابتر می‌کند و می‌تواند باعث شود تا افراد زمان بییشتر و با کیفیت‌تری برای ما بگذارند.

تمرین:

به نظر شما در موضوع اقامتگاه بومگردی شیرگاه اگر بخواهیم بدانیم افراد روز خود را در آن‌جا چطور می‌گذرانند و از چه امکاناتی بیش‌تر استفاده می‌کنند و چه مواردی (مثبت یا منفی) برایشان بیش‌تر جلب توجه کرده می توانیم با چه سلسله سوال‌ها و ترتیبی از چنین ابزاری استفاده کنیم.

[/ihc-hide-content]