Citing Sources چیست ؟
تعریف تجربی از نگاه نیما شفیع‌زاده
خیلی ساده:
به استنادکردن به سایر منابع، ارجاع به منابع یا ذکر منابع گفته می‌شود. ارجاع به منابع راهی برای اطلاع‌دادن به مخاطبانمان است تا آن‌ها متوجه شوند محتوای ما از چه محتواهای دیگری الهام گرفته شده، بازاستفاده شده یا عیناً استفاده شده. تقریباً می‌شود گفت منظور از منابع، مالکیت فکری همه‌چیز است؛ از کتاب‌ها و مقالات گرفته تا بلاگ‌پست‌ها، ویدئوها، پادکست‌ها و حتی پست‌های داخل شبکه‌های اجتماعی.
کمی شفاف‌تر:
ارجاع به منابع فقط منوط به زمان دانشجویی و ارائۀ مقاله‌های علمی نیست، بلکه وقتی به‌عنوان بلاگر قرار است بلاگ‌پستی بنویسیم، باید از ارجاع به منابع استفاده کنیم. این کار به مخاطبمان نشان می‌دهد که برای نوشتن بلاگ‌پستمان زمان گذاشتیم و قبل از ارائۀ نظریات خودمان، دربارۀ موضوع فکر و تحقیق کردیم. به بیان ساده‌تر، ارجاع به منابع تمرین اعتباربخشی به منابعی است که به بلاگ‌پستمان وزن می‌دهند.
منظور از ارجاع به منبع برای بلاگ‌پست‌ها چیست؟ منظور دقیقاً این است که در بلاگ‌پستمان یا همان نوشته‌مان مشخص باشد کجا حرف خودمان است و کجا الهام‌گرفته‌شده از سایر محتواهاست و کجا عیناً کپی شده.
Citing Sources در چه جاهایی کاربرد دارد؟
هر وقت از کلمات، نوشته‌ها، صحبت‌ها و به‌طور‌کلی هر چیزی! ایده یا الگو می‌گیریم یا آن را کاملاً بازاستفاده می‌کنیم، باید به منابع ارجاع دهیم. در موارد زیر، به‌طور مثال، باید حتماً این کار را انجام بدهیم:
• وقتی نقل قول می‌آوریم.
• وقتی بازنویسی می‌کنیم.
• وقتی می‌خواهیم از ایده‌ای استفاده کنیم که قبلاً کسی استفاده کرده.
• وقتی کار شخص دیگری در تولید ایدۀ ما نقش بسزایی داشته.
• و… .
در ادامه با ذکر چند مثال، کمی بیشتر دربارۀ نحوۀ ارجاع‌دادن توضیح می‌دهم.
• به نظرم: وقتی در نوشته می‌گوییم «به نظرم»، به این معنی است که آن جمله‌ای که مخاطبمان قرار است بخواند نظر شخصی ماست.
• فکر می‌کنم: وقتی در نوشته از عبارت «فکر می‌کنم» استفاده می‌کنیم، داریم به مخاطب می‌گوییم که این فکر منِ نویسنده است.
• نیما شفیع‌زاده در وبینار «وبینار اصول نوشتن یک بلاگ‌پست حرفه‌ای» گفت: وقتی قرار است وسط نوشته‌مان به صحبت‌های کسی در یک وبینار، کنفرانس یا… ارجاع دهیم، عنوان آن محتوای آموزشی را قرار می‌دهیم تا مخاطبمان متوجه شود جمله‌ای که داریم از کسی نقل می‌کنیم از کجا آمده است.
• سجاد بهجتی دربارۀ جلسه در توییتی گفت: حتی بعضی‌اوقات می‌توانیم از محتواهای داخل شبکه‌های اجتماعی در بلاگ‌پستمان استفاده کنیم و دقیقاً به همان پست ارجاع دهیم.
• نقل به مضمون از قسمت «کمال طلبی» هلی‌تاک: وقتی می‌گوییم نقل به مضمون، یعنی چیزی را در آن پادکست شنیدیم، ولی دقیقاً همان چیزی را که شنیدیم بیان نمی‌کنیم و داریم مفهوم کلی‌اش را می‌رسانیم.
• در مقدمۀ خلاصۀ کتاب تست مامان می‌گوید: وقتی بخواهیم به کتابی ارجاع دهیم می‌توانیم در کنارش بگوییم نویسنده در کدام صفحه، چه موردی را بازگو می‌کرده.
• و…
اهمیت ارجاع به منابع:
تنها راه استفاده از منابع بقیه در نوشته‌هایمان ارجاع به آن‌هاست. البته راه دیگری هم مثل کپی‌کردن بدون ذکر منبع وجود دارد که به آن سرقت محتوایی می‌گویند که اتفاقاً همین الان هم خیلی استفاده می‌شود، ولی خب ما در این نوشته کاری به آن نداریم.
به چهار دلیل مهم پیشنهاد می‌کنم از ارجاع به منابع در بلاگ‌پست‌هایمان استفاده کنیم:
• پیداکردن محل تولد: مخاطبانی که به دنبال پیداکردن زادگاه آن جمله، ایده یا… در نوشتۀ ما هستند، به کمک ارجاع به منابع می‌توانند منبع آن محتوا را پیدا کنند.
• کسب اعتبار: همۀ منابع موثق و قابل اعتماد نیستند. با ارجاع به منابع موثق، صحبت‌های ما حس دقیق‌بودن و مستند‌بودن را به مخاطبمان منتقل می‌کند.
• ارج‌دادن به کار بقیه: به کار بقیه احترام می‌گذاریم و به آن‌ها ارج و قرب می‌دهیم.
• زمان‌گذاشتن: میزان زمانی که صرف تحقیق و پژوهش برای نوشته‌مان کردیم، به نوعی نشان می‌دهد.
• جلوگیری از سرقت محتوایی: با این کار به جلوگیری از سرقت محتوایی کمک می‌کنیم و در راستای فرهنگ‌سازی عدم سرقت محتوایی قدم برمی‌داریم.
• کمک به بقیه: به‌عنوان بلاگر، اگر ارجاع به منابع دقیقی داشته باشیم، در محافظت از منابع و اطلاعات به‌دست‌آمده‌مان و برای قدم‌های بعدی به سایر افراد کمک خواهد کرد. این کار در بلندمدت باعث صرفه‌جویی در وقت خواهد شد و می‌توان آن را به چشم هدیه‌ای برای آینده‌گان دید.
حالا احتمالاً این سؤال برایتان پیش می‌آید: «آیا ارجاع به منابع، نوشته‌ام را از منحصر‌به‌فرد‌بودن (Unique) خارج می‌کند؟» در جواب باید بگویم: «خیر! به‌هیچ‌وجه! دقیقاً برعکس، ارجاع به منابع به مخاطبانمان در تفکیک نوشته‌ها و ایده‌های ما از ایده‌های منبع کمک می‌کند. در اصل، منحصر‌به‌فرد‌بودن نوشتۀ ما را روشن‌تر می‌کند.»
نحوۀ استفاده از ارجاع به منابع در بلاگ‌پست‌ها
شاید فکر کنیم که مهم‌ترین بخش هر بلاگ‌پست، نوشتۀ قوی و زبان گیرایش یا حتی عنوان کلیک‌خورش باشد؛ اما یکی از بخش‌های مهم که معمولاً از آن چشم‌پوشی می‌شود، همین ارجاع‌دادن به منابع است. هر نوشته‌ای که با مخاطبانمان به اشتراک می‌گذاریم، تصور آن‌ها را دربارۀ نویسندۀ مطلب (بلاگر)، دانش و تخصصش شکل می‌دهیم. پس بهتر است به‌جای ارجاع‌ندادن به منابع از این کار استفاده کنیم و در قدم بعدی به منابع موثق هم ارجاع دهیم.
همان‌طور‌که در اوایل این نوشته گفته‌ام، هروقت بخواهیم از منبع/منابعی در نوشته‌هایمان استفاده کنیم، باید به آن‌ها ارجاع دهیم. من هم در بلاگ شخصی‌ام به چند روش این کار را انجام می‌دهم.
روش اول:
وقتی از منابع فارسی یا انگلیسی برای نوشتن بلاگ‌پستی استفاده کنم و از آن‌ها الگو بگیرم، آن‌ها را در انتهای نوشته‌ام در قسمت «منابع» ذکر خواهم کرد و به منابع اصلی لینک می‌دهم.
روش دوم:
وقتی قرار باشد صحبت‌های یک نفر را منتشر کنم، آن را به‌صورت نقل قول منتشر می‌کنم. البته برای این کار از گیومه («») هم می‌توان استفاده کرد.
روش سوم:
وقتی از پست کسی در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنم، با هایپرلینک‌کردن به همان پست ارجاع می‌دهم.
اگر این نوشته جرقه‌ای در ذهنتان زده و می‌خواهید در نوشته‌های جدیدتان به ارجاع به منابع بیشتر دقت کنید و از آن استفاده کنید، یادتان نرود که به این نوشته ارجاع بدهید.